ผ้ามัดหมี่ลพบุรี ผ้าดีใส่สบาย สีสันสวยงาม ของฝากจังหวัดลพบุรี
ผ้ามัดหมี่ลพบุรี สินค้าที่ถือได้ว่าเป็นสินค้าที่ได้อนุรักษ์ความเป็นวัฒนธรรมไทยอยู่ด้วย ทางเรา foodpaying ขอนำเสนอผ้ามัดหมี่ลพบุรี เป็นอีกหนึ่งงานหัตถกรรมที่เกิดจากภูมิปัญญาท้องถิ่นของชาวไทยพวน ชาวชาติพันธุ์เก่าแก่ของจังหวัดลพบุรี มีลวยลายที่สวยงามสีสันสดใสเหมาะสำหรับยุคสมัยใหม่
ผ้ามัดหมี่ลพบุรี เป็นอย่างไร
ผ้าทอมัดหมี่เป็นผลิตภัณฑ์หัตถกรรมพื้นบ้านที่บ่งบอกถึงวิถีชีวิต วัฒนธรรม และอารยธรรมของคนในท้องถิ่นตำบลหินปัก อำเภอบ้านหมี่ จังหวัดลพบุรี ซึ่งได้รับการถ่ายทอดสืบต่อกันจากบรรพบุรุษชาวไทยพวน ที่อพยพจากแขวงเชียงขวาง สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว มาตั้งรกรากในประเทศไทย ที่นำเอาภูมิปัญญา ประเพณี วัฒนธรรม
และวิถีชีวิตถ่ายทอดจากรุ่นสู่รุ่น นอกจากการสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์ที่สืบทอดกันมา ชาวบ้านยังใช้ผ้าทอมัดหมี่สำหรับการนุ่งห่มในชีวิตประจำวัน ซึ่งการทอผ้ามัดหมี่แสดงออกถึงเอกลักษณ์เฉพาะท้องถิ่นของชาวไทยพวนบ้านหมี่ ลวดลายและสัญลักษณ์ที่ปรากฏอยู่บนผืนผ้า สะท้อนให้เห็นถึงความเชื่อ ขนบธรรมเนียม ประเพณี วิถีชีวิตของชาวบ้าน วัฒนธรรมการแต่งกาย และคตินิยม จึงเป็นเสมือนกระจกเงาที่สะท้อนให้เห็นวัฒนธรรม รสนิยม และความเป็นตัวแทนของท้องถิ่นที่มีเอกลักษณ์เฉพาะของท้องถิ่นตน
ผ้าทอมัดหมี่เป็นการมัดลายที่เส้นพุ่งหรือเส้นยืนด้วยเชือกก่อนนำไปย้อมสี เพื่อให้เกิดสีสันและลวดลายตามที่คนทอเป็นผู้กำหนดไว้ คำว่า ผ้ามัดหมี่ เป็นชื่อที่เรียกกรรมวิธีการทอผ้าอย่างหนึ่ง ที่นำเอาเส้นด้ายมามัดเป็นเปลาะ ๆ
ในตามลายแล้วนำไปย้อมสีให้เกิดสีสัน และลวดลายตามที่ต้องการเรียกวิธีการมัดย้อม ซึ่งความงดงามและความเป็นเอกลักษณ์ของผ้ามัดหมี่ คือ รอยสีที่ค่อย ๆ ซึมในเนื้อผ้าที่ติดกับลวดลาย ทำให้ได้ลวดลายที่แปลกตา เพิ่มความงดงามและความมีเสน่ห์ให้แก่ผ้ามัดหมี่ ในสมัยก่อนจะทอกันในช่วงเวลาที่ว่างเว้นจากฤดูทำนา ผ้าที่นำมาทอจะเป็นผ้าซิ่นลายมัดหมี่ ผ้าขาวม้า และเครื่องนุ่งห่ม เพื่อใช้ในครัวเรือน
ลักษณะเด่นของผ้ามัดหมี่
ลักษณะที่โดดเด่นของผ้าทอมัดหมี่ของกลุ่มสตรีอาสาบ้านพวน เป็นการแสดงภูมิปัญญาเดิมของบรรพบุรุษ กล่าวคือ ใช้วิธีการผลิตแบบดั้งเดิม ด้วยการทอด้วยมือ อันเป็นการอนุรักษ์ภูมิปัญญาของบรรพบุรุษไทยพวน ผ้าทอมัดหมี่ของกลุ่มสตรีอาสาบ้านพวนจะมีโดดเด่นโดยเน้นลวดลายโบราณ ซึ่งส่วนใหญ่เกิดแรงบันดาลใจจากธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม วิถีชีวิต ความเชื่อ
และขนบธรรมเนียมประเพณี เช่น ลายตะวันลับฟ้า ลายบัวศรี ลายเหลื่อมสลับลาย ซึ่งเป็นลายโบราณที่ยังคงอนุรักษ์ไว้ อีกทั้งยังเน้นโทนสีที่มีความคลาสสิก และสีธรรมชาติ อีกทั้งมีลักษณะเด่น ดังต่อไปนี้ เนื้อผ้ามีความคงทน สีสันสวยงาม สีไม่ตก สวมใส่สบาย ในลวดลายและการทอมีความประณีต เรียบสม่ำเสมอทั่วทั้งผืน การดูแลรักษาง่ายและสะดวกในการใช้
กว่าจะออกมาเป็นผ้าสวย ๆ
ขั้นตอนการผลิต ในการเตรียมเส้นด้ายยืน เริ่มที่การลงแป้ง เส้นด้ายที่จะนำมาทำด้ายยืนต้องนำมาลงแป้งก่อน เพื่อให้เส้นด้ายเรียบ เหนียว แข็งไม่เป็นขน และทนทานในการหวี โดยใช้แป้งมันสำปะหลังผสมกับน้ำใส่ภาชนะตั้งไฟคนให้พอเหนียว เติมน้ำมันพืชลงไปเล็กน้อยจะทำให้เส้นด้ายลื่นมีความมัน คนให้เข้ากันและยกลงมาวางไว้ให้เย็นเอาเส้นด้ายใส่ลงไป พลิกเส้นด้ายกลับไปกลับมาให้แป้งติดทั่วถึงกัน บิดพอหมาดแล้วนำไปตาก ขณะตากให้กระตุกเส้นด้ายบ่อย ๆ เพื่อให้เส้นด้ายแตกกระจายติดกัน ผึ่งจนแห้งสนิท
และการปั่นหลอดด้าย โดยการนำด้ายที่ลงแป้งมาปั่น ในการค้นหูกหรือการค้นด้ายยืน คือ การเตรียมเส้นด้ายยืน ปัจจุบันค้นด้ายยืน 1 ครั้ง สามารถทอได้ 300 ถึง 400 เมตร เครื่องมือที่ใช้ค้น เรียกว่า เผือ ตัวเผือกว้างประมาณ 3 เมตรเศษ ๆ ยาวประมาณ 9 เมตร ด้านกว้างทั้งสองจะมีหลักไม้สำหรับนำด้ายจากหลอดมาขึ้นใส่หลอดเผือ เพื่อให้ได้ความยาวตามต้องการ จำนวนของเส้นด้ายเรียกว่า หลบ หนึ่งหลบเท่ากับ 40 เส้น ส่วนมากจะนิยมเรียงทีละ 2 หลบ คือ 80 เส้น
โดยการโยงด้ายจากหลอด 80 หลอดขึ้นใส่หลักเผือจากด้านหนึ่งไปอีกด้านหนึ่งจนครบทั้งสองด้าน ด้านหนึ่งมี 16 หลัก สองด้านมี 32 หลัก โยงด้าย 33 เที่ยว ยาวเที่ยวละ 9 เมตรจะได้ความยาว 300 เมตร จำนวนเส้นขึ้นอยู่กับเบอร์ของฟืมที่ใช้ เมื่อค้นเสร็จแล้วนำไปหวีเครือและม้วนเก็บในแกนที่เรียกว่าโม่เล่
การสอดฟันหวี ฟันหวีที่ใช้ทำมาจากสแตนเลส วิธีการสอดฟันหวี โดยการนำเส้นด้ายที่ค้นไว้แล้วสอดเข้าไปในฟันฟืม โดยการเอาไม้ไผ่บาง ๆ เกี่ยวเส้นด้ายเข้าไปในฟันหวีและช่องจนเต็มหน้าฟืม
การเก็บตะกอ ตะกอมีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า เขา มีลักษณะเป็นตับจะมี 2 ,3,4 ตับ หรือที่เรียกว่า 2 ตะกอ 3 ตะกอ 4 ตะกอ เป็นเครื่องมือที่ใช้เชือกผูกคล้องกับไม้ใช้เท้าเหยียบเพื่อแยกเส้นด้ายยืนสำหรับสอดกระสวยเส้นด้ายพุ่ง ในการขึ้นกี่ คือการนำเครือหูกขึ้นกี่เป็นขั้นตอนสุดท้ายของการเตรียมเส้นด้ายยืน เป็นการนำเครือหูกที่สอดฟันฟืมแล้วไปกางบนกี่และเตรียมพร้อมที่จะทำการต่อไป
ผ้ามัดหมี่ลพบุรี ดีอย่างไร
ถือได้ว่าผลิตภัณฑ์ผ้าทอมัดหมี่ เป็นฝีมือที่ต้องอาศัยความประณีต ความอดทน ความพยายาม ความอุตสาหะ ซึ่งเห็นได้จากความงดงามของลวดลายที่ปรากฏอยู่บนผืนผ้า เป็นการสะท้อนให้เห็นถึงการพัฒนาการทางความรู้ และภูมิปัญญาที่ได้รับการถ่ายทอดจากบรรพบุรุษ และนับเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่มีค่ายิ่ง
ในความงาม ความซับซ้อนของลวดลาย จึงทำให้ผ้าทอมัดหมี่มีคุณค่างดงาม และมีชื่อเสียงเป็นที่รู้จักกันอย่างกว้างขวาง นับเป็นคุณค่าของความงดงามที่ยังคงหลงเหลือที่คนในชุมชนตำบลหินปักได้ร่วมมือกันอนุรักษ์ ภูมิปัญญาท้องถิ่นและส่งเสริมศิลปหัตถกรรมพื้นบ้านให้ยังคงอยู่ต่อไป ซึ่งก่อให้เกิดความสัมพันธ์กับชุมชน ทำให้คนในชุมชน สมาชิกในกลุ่ม เกิดความรัก ความสามัคคี ช่วยเหลือซึ่งกันและกัน เกิดความซื่อสัตย์ เสียสละ มีความรับผิดชอบ มีความเห็นอกเห็นใจกัน
เลยเกิดความไว้วางใจ รวมถึงทำให้เกิดการทำงานร่วมกันในลักษณะเครือข่าย เชื่อมโยงงานซึ่งกันและกัน ร่วมคิด ร่วมทำ ร่วมแก้ไขปัญหา และร่วมกันรับผลประโยชน์ มีความเอื้ออาทร ช่วยเหลือซึ่งกันและกัน มีความรักใคร่ สามัคคี และมีความสมานฉันท์ของคนในชุมชน รวมทั้งมีความอุตสาหะในการประกอบอาชีพ ยอมรับฟังความคิดเห็นซึ่งกันและกัน
ซึ่งเป็นลักษณะเด่นของคนไทยพวน อีกทั้งเป็นการกระจายรายได้ให้กับสมาชิก และกลุ่มได้มีรายได้เพิ่มขึ้นจากการทอผ้ามัดหมี่ นอกจากนี้ยังส่งผลให้เศรษฐกิจฐานรากเกิดการแลกเปลี่ยน หมุนเวียนทางเศรษฐกิจ
ผ้ามัดหมี่ สินค้าที่เกิดจากภูมิปัญญาท้องถิ่น
ผ้ามัดหมี่ เป็นอีกหนึ่งงานหัตถกรรมที่เกิดจากภูมิปัญญาท้องถิ่นของชาวไทยพวน ชาวชาติพันธุ์เก่าแก่ของจังหวัดลพบุรี ที่มีประวัติความเป็นมาอย่างยาวนาน ซึ่งผ้ามัดหมี่ทำมาจากเส้นใยธรรมชาติอย่างผ้าฝ้ายและผ้าไหม ที่มีข้อดี คือ มีความนุ่ม ใส่สบาย ซักรีดง่าย นำมาย้อมกับสีที่ได้มาจากธรรมชาติไม่ว่าจะเป็นดอกไม้ ต้นไม้ หิน
เลยกลายมาเป็นผ้ามัดหมี่ที่มีลวดลายสวยงาม โดยเฉพาะลายรักลพบุรี ที่มาจากสถานที่เที่ยวในจังหวัดลพบุรี นิยมนำมาทำเป็นเสื้อผ้า ย่าม หรือผ้านุ่งสวมใส่สวยงาม ใครที่ชื่บชอบสินค้าที่อนุรักษ์ความเป็นไทยไม่ควรพลาด
